علل بی خوابی چیست؟ بررسی عوامل خطر، داروها و سبک زندگی
تقریباً تمام افراد برخی از مواقع دچار بدخوابی‌های شبانه می‌شوند، اما زمانی که این مشکل تداوم می‌یابد، باید به دنبال ریشه آن گشت. شناخت علل بی خوابی اولین و مهم‌ترین گام برای درمان است. بی خوابی می‌تواند ناشی از شرایط جسمی، روانی، سبک زندگی یا حتی داروهایی باشد که مصرف می‌کنید.
احتمال ابتلا به بی خوابی در همه افراد یکسان نیست. در این مقاله به بررسی دقیق گروه‌های در معرض خطر و عوامل تحریک‌کننده خواب می‌پردازیم.
چه کسانی بیشتر در معرض خطر بی خوابی هستند؟
اگرچه هر کسی ممکن است بی‌خواب شود، اما تحقیقات نشان می‌دهد احتمال ابتلا به بی خوابی در شرایط زیر افزایش می‌یابد:
۱. جنسیت (زنان)
اگر زن هستید، بیشتر در خطر ابتلا به بی خوابی هستید. تغییرات هورمونی در چرخه قاعدگی و به‌ویژه دوره یائسگی تأثیرگذار است. در دوره یائسگی، تعریق‌ها و گرگرفتگی‌های شبانه اغلب موجب برهم زدن خواب فرد می‌شود و کیفیت استراحت را کاهش می‌دهد.
۲. افزایش سن (بالای ۶۰ سال)
اگر سن‌تان بالای ۶۰ سال است، الگوی خواب بیولوژیک شما تغییر می‌کند. به واسطه تغییر الگوهای خواب و کاهش ترشح ملاتونین، بی خوابی با افزایش سن افزایش می‌یابد و خواب سبک‌تر می‌شود.
۳. اختلالات روحی و روانی
اگر به یک اختلال روحی و روانی مبتلا هستید، خواب شما مستقیماً تحت تأثیر قرار می‌گیرد. بسیاری از اختلالات از جمله افسردگی، اضطراب، اختلال دوقطبی و اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) موجب بر هم زدن خواب می‌شود. جالب است بدانید که “صبح زود بیدار شدن” و ناتوانی در دوباره خوابیدن، یکی از شایع‌ترین علائم افسردگی می‌باشد.
۴. استرس شدید و مزمن
اگر به شدت تحت استرس هستید، ذهن شما آرام نمی‌گیرد. وقایع استرس‌زا موجب بروز بی خوابی موقتی می‌شوند، اما استرس عمده یا طولانی‌مدت (مانند مرگ عزیزان یا طلاق) موجب بروز استرس مزمن می‌شود. همچنین فقر مالی یا بیکاری نیز این خطر را افزایش می‌دهد.
۵. شرایط کاری و مسافرت
- شیفت‌های کاری: اگر در شیفت شبانه یا در شیفت‌های متغیر کار می‌کنید، ریتم شبانه‌روزی بدن (ساعت بیولوژیک) به هم می‌ریزد و خطر ابتلا به بی خوابی افزایش می‌یابد.
- جت لگ (Jet Lag): خستگی ناشی از مسافرت در مسافت‌های دور و مناطق زمانی متفاوت، موجب بروز بی خوابی می‌شود.
علل معمول و رایج بی خوابی (سبک زندگی و داروها)
علاوه بر عوامل خطر بالا، برخی عادت‌ها و داروها مستقیماً به عنوان علل بی خوابی شناخته می‌شوند:
۱. عوامل روانی (ذهن ناآرام)
- استرس: نگرانی‌های شما در مورد کار، مدرسه، سلامتی و خانواده موجب فعال ماندن ذهن‌تان در شب می‌شود و همین مسئله خواب‌تان را مختل می‌کند.
- اضطراب: اضطراب‌های روزانه و اختلالات اضطراب جدی‌تر (مانند پنیک) موجب بروز بی خوابی می‌شود.
- افسردگی: در صورت ابتلا به افسردگی، الگوی خواب به هم می‌ریزد؛ یا بیش از حد می‌خوابید یا خواب‌تان دچار مشکل می‌شود.
۲. داروها (عوارض جانبی پنهان)
بسیاری از داروهای تجویز شده توسط پزشک ممکن است با خوابیدن تداخل پیدا کند. لیست این داروها عبارتند از:
- برخی از داروهای ضد افسردگی.
- داروهای قلب و فشار خون (بتابلاکرها).
- داروهای حساسیت و آنتی‌هیستامین‌ها (اگرچه ابتدا خواب‌آورند، اما باعث تکرر ادرار در شب می‌شوند).
- داروهای محرک (مانند ریتالین) و کورتیکواستروئیدها.
- داروهای بدون نسخه (OTC): برخی ترکیبات ضد درد، داروهای رفع گرفتگی بینی و محصولات لاغری، حاوی کافئین و محرک‌های دیگر می‌باشند.
۳. کافئین، نیکوتین و الکل (مثلث بی خوابی)
- کافئین: قهوه، چای، نوشابه و سایر نوشیدنی‌های کافئین‌دار محرک‌های شناخته شده‌ای می‌باشند. نوشیدن قهوه در ساعات عصر و پس از آن مانع خوابیدن شما در شب می‌شود.
- نیکوتین: نیکوتین موجود در دخانیات محرک دیگری است که موجب بی خوابی می‌شود.
- الکل: الکل شاید مسکنی باشد که موجب به خواب رفتن سریع شما شود، اما مانع مراحل عمیق‌تر خواب شده و موجب بیدار شدن شما در نیمه‌شب می‌شود.
راهکار نهایی و تماس با ما
اگر دچار بی خوابی شده‌اید، سعی کنید برای درمان خود ابتدا علل بی خوابی ذکر شده در بالا (مانند کافئین یا استرس) را برطرف کنید. ولی اگر با برطرف کردن عوامل فوق باز هم موفق به درمان نشدید، باید به پزشک مراجعه نمایید.
همچنین می‌توانید با ما تماس بگیرید و مشکل خود را با مشاوران ما در میان بگذارید. با تهیه داروهای تخصصی و گیاهی درمان بی خوابی، می‌توانید به راحتی خواب خود را تنظیم کنید. به یاد داشته باشید اگر به دنبال درمان بی خوابی نباشید، این عارضه در آینده می‌تواند آسیب‌های جدی‌ای به مغز و اعضای بدن شما وارد کند.
