روماتیسم مفصلی (آرتریت روماتوئید): علائم، تشخیص و راهکارهای درمانی
بیماری روماتیسم مفصلی (Rheumatoid Arthritis) نوعی بیماری سیستمیک، مزمن و التهابی است که برخلاف آرتروز که ناشی از ساییدگی مکانیکی است، ریشه در یک اختلال خودایمنی دارد. در این بیماری، سیستم ایمنی بدن به اشتباه به بافتهای سالم مفصل حمله میکند. عوارض این بیماری، تخریب غضروف و ایجاد ضایعات استخوانی در مفاصل است که میتواند منجر به بدشکلی دائم شود.
این بیماریها معمولاً در بین بانوان شایعتر است و اغلب بین ۳۰ تا ۵۰ سالگی زندگی فرد مشاهده میشود، اما میتواند در هر سنی آغاز شود. بیماری روماتیسم مفصلی را میتوان با نام دیگری یعنی آرتریت روماتوئید نیز شناخت.
علائم کلیدی و الگوی قرینه درگیری مفصلی
یکی از مهمترین ویژگیهای روماتیسم مفصلی، الگوی درگیری آن است. این بیماری معمولاً بهصورت قرینه (سیمتریک) بروز میکند؛ به این معنی که اگر یک دست یا یک زانو درگیر باشد، معمولاً طرف مقابل نیز درگیر میشود. علائم این بیماری معمولاً بهصورت آهسته یا بهطور ناگهانی شروع شده و شامل موارد زیر است:
- درد و تورم: درد مفاصل همراه با گرمی زیاد و تورم موضعی.
- سفتی صبحگاهی: محدود شدن حرکت و احساس خشکی شدید در مفاصل، به خصوص پس از بیدار شدن از خواب که میتواند بیش از یک ساعت طول بکشد.
- خستگی مفرط: بهدلیل التهاب مزمن در بدن، بیماران اغلب احساس خستگی شدید و کسالت دارند.
باید توجه داشت که دردهای مفصلی ناشی از روماتیسم تنها با استراحت و فعالیتهای کافی (که اغلب در فاز حاد سخت است) تسکین پیدا نمیکنند و نیاز به کنترل التهاب دارند.
مفاصل درگیر در بیماری روماتیسم مفصلی
این بیماری بیشتر مفاصل کوچک بدن را درگیر میکند، از جمله:
- مفصلهای انگشتان دست و پا.
- مچ دست و کف دست.
- آرنج دست و مچ پا.
- گاهی اوقات هم مهرههای گردنی درگیر میشوند که میتواند منجر به سردرد و درد در پشت گردن شود.
درمان بیماری: اهداف و روشها
هدف از درمان روماتیسم مفصلی نه تنها تسکین موقت، بلکه توقف پیشرفت بیماری است. درمان بر دو محور اصلی استوار است:
- کاهش درد مفصل و ورم: کنترل علائم برای بهبود کیفیت زندگی روزانه بیمار.
- کاهش تخریب و توقف پیشرفت مفصلها: جلوگیری از آسیب دائمی به غضروف و استخوان برای حفظ عملکرد مفصل.
میتوان گفت دستیابی به کیفیت و بهبودی حال فرد (یا رسیدن به فاز خاموشی بیماری – Remission) نتیجه دلخواه پزشک از فرد بیمار میباشد. برای درمان این بیماری از داروهای قدرتمندی استفاده میشود:
- کورتونها (کورتیکواستروئیدها): برای کاهش سریع و شدید التهاب در فاز حاد.
- داروهای سرکوبکننده سیستم ایمنی (DMARDs): داروهای تغییر دهنده سیر بیماری که مهمترین دسته دارویی در درمان روماتیسم مفصلی هستند و با هدف قرار دادن سیستم ایمنی، از تخریب بیشتر مفصل جلوگیری میکنند.
تشخیص زودهنگام توسط متخصص روماتولوژی و شروع سریع درمان با DMARDs، کلید اصلی جلوگیری از معلولیتهای بلندمدت ناشی از این بیماری است.
